Polacy w Azerbejdżanie
- Maria Jagodzińska
- 4 cze 2021
- 3 minut(y) czytania
Zaktualizowano: 2 maj 2022
Nasi przodkowie byli zsyłani nie tylko na Syberię czy do Kazachstanu, lecz również na Kaukaz. Część naszych rodaków decydowała się samowolnie migrować nad brzeg Morza Kaspijskiego za możliwościami zarobkowymi, których nie mieliby w Królestwie Polskim. Dzisiaj skupię się na Polakach, którzy wnieśli swój wkład w rozwój Azerbejdżanu, a były to osiągnięcia, z których możemy być naprawdę dumni, zaś mało osób o nich wie.
1. Witold Zglenicki - pionier naftowy
To jemu Baku zawdzięcza swoje największe bogactwo - ropę naftową. Zglenicki opracował projekt wydobycia ropy naftowej spod dna morza, zbyt nowoczesny jak na tamte czasy, który jednak 20 lat później doczekał się swojej realizacji pod kierownictwem innego Polaka - Pawła Potockiego. Odkrył i opisał wiele złóż roponośnych i rud surowców na terytorium Azerbejdżanu, z których państwo to korzysta do dziś. Zglenicki również zapisał w swoim testamencie aby z pieniędzy, które otrzymano po jego śmierci dzięki wydobyciu czarnego złota z roponośnych działek pod Baku, wypłacać dywidendy kasie im. Mianowskiego w Warszawie, co sprawiło, iż ta instytucja naukowa stała się jedną z najbogatszych na świecie.
2. Stanisław Despot-Zenowicz - polski burmistrz Baku
W 1879 roku, tuż po nominacji na to stanowisko, Polak rzucił się w wir pracy. Znacząco ulepszył infrastrukturę miasta, oddał zabytki pod kuratelę państwa i z jego inicjatywy założono szkołę rzemieślniczą, obecnie jest to Azerbejdżański Państwowy Uniwersytet Ropy Naftowej (najlepsza uczelnia w kraju). Walczył z lenistwem radnych i emisją dymu spowodowanego wydobyciem ropy. Przez 15 lat cieszył się autorytetem bakińczyków, potem ze względów zdrowotnych podał się do dymisji. Zmarł w roku 1900 w Gruzji. Co ciekawe, jego brat - Aleksander, był gubernatorem tobolskim w latach 1862-67.
3. Józef Płoszko - główny architekt Baku
Płoszko nad Morze Kaspijskie trafił za namową innego wybitnego architekta, Józefa Gosławskiego. Jego projekty charakteryzowały się zróżnicowaniem stylów oraz przeznaczenia budynków: były to domy mieszkalne, obiekty sakralne czy budynki użyteczności publicznej. Płoszce udało się dokonać w pięknym stylu połączenia stylu europejskiego z orientalnym, cechował go rozmach i nieograniczona fantazja, dzięki czemu zdobywał wiele zamówień od elity Baku, z których wywiązywał się z nawiązką. Pod koniec pobytu na Apszeronie pracował wspólnie z Ziwer-bekiem Achmedbekowem nad inną nowatorską koncepcją: miast-ogrodów. Budynki jego projektu (z wyjątkiem kościoła katolickiego zburzonego przez bolszewików w latach 30.) można podziwiać również współcześnie.
Źródła: https://podroze.onet.pl/ciekawe/polonia-w-azerbejdzanie-historia-zeslancy-inzynierowie-i-zycie-w-zsrr/d4tflc8, https://niezalezna.pl/304787-ten-budynek-w-baku-zaprojektowal-polak
4. Paweł Potocki - niewidomy inżynier
Potocki, który od czasów swojej młodości przejawiał zainteresowanie techniką, w 1910 roku przybył do Baku celem koordynowania prac w zatoce Bibi-Ejbat związanych z wydobyciem ropy naftowej. Mimo iż szybko zaczął tracić wzrok, a w 1920 roku był już całkowicie niewidomy, pozostawiono go na stanowisku kierowniczym i akceptowano jego plany. Dzięki Potockiemu nad brzeg Morza Kaspijskiego sprowadzano kolejnych polskich inżynierów oraz robotników. W 1923 roku wzniesiono pierwszą wieżę wiertniczą, który istnieje do dziś jako symbol nowej ery w przemyśle wydobywczym. Jednocześnie nie przestano zasypywać zatoki. Potocki zajmował się również opracowywaniem urządzeń potrzebnych do wydobycia ropy, a jego doraźne pomysły często okazywały się genialne. Ponadto, opracował nową technikę gaszenia pożarów na polach naftowych i sam, mimo braku wzroku, czynnie kierował takimi akcjami. Inżynier angażował się także w działalność organizacji polonijnych.
5. Aleksander Makowielski - prekursor filozofii
Uczony, który jako pierwszy zajął się nie tyle kompleksowym, co po prostu badaniem historii azerbejdżańskiej filozofii, również był Polakiem. Zachwyciła go twórczość Nizamiego Gandżawi, którego badacz podziwiał za ogrom wiedzy. Ponadto, Makowielski był dyrektorem Instytutu Filozofii Akademii Nauk Azerbejdżańskiej RR oraz członkiem Azerbejdżańskiej Akademii Nauk. Wydał kilka monografii poświęconych m.in. sofistom czy historii logiki.
Podsumowując, oddzielny wpis można by poświęcić samym polskim architektom, z których przywołałam dziś tylko dwóch. O Polakach na Kaukazie powstało już kilka publikacji i setki artykułów - polecam zajrzeć na stronę azerbejdżańskiej Polonii (wymieniona w źródłach), gdzie znajdziemy wiele informacji w zakładce "Wybitni działacze polscy".
Źródła:
Violetta Wiernicka, Polacy, którzy zadziwili Rosję, wyd. Bellona
Comments