Pierwsza demokracja na Kaukazie
- Maria Jagodzińska
- 18 paź 2020
- 2 minut(y) czytania
Zostałam poproszona o napisanie do periodyku naukowego jednej z bakijskich uczelni artykułu o tematyce historycznej. Pierwszą myślą było pójście na łatwiznę, czyli napisać o Górskim Karabachu (zwłaszcza, że obecnie ten temat jest mocno na czasie, gdyż konflikt ożył na nowo). Ponieważ jednak lubię wyzwania, podjęłam temat ADR, czyli Azerbejdżańskiej Republiki Demokratycznej – tworu istniejącego przez zaledwie 23 miesiące w latach 1918-20, lecz na tyle niezwykłego, że warto się nad nim pochylić.
ADR (z angielskiego Azerbaijan Democratic Republic, będę się posługiwać tym skrótem) oficjalnie zaczęła istnieć 28 maja 1918 roku, gdy jej parlament ogłosił niepodległość pierwszej republiki nie tylko na Kaukazie, ale i w całym orientalnym świecie. Kraj był demokratyczny i świecki – mimo zdecydowanej większości muzułmańskiej, islam nie stał się oficjalną religią kraju. Kobiety otrzymały prawa wyborcze – kilka miesięcy przed Polkami, wiele lat przed obywatelkami sporej części narodów europejskich.
Zastosowano trójpodział władzy, może nie doskonały (władza ustawodawcza i wykonawcza nie były rozdzielone między odrębne organy, lecz np. rząd miał część kompetencji takich i takich), ale sprawnie działający w praktyce i jak na tamte rejony wysoce nowatorski. Azerbejdżan z językiem urzędowym turkijskim (wtedy nie istniało takie pojęcie jak język azerbejdżański) nie miał żadnych tradycji demokratycznych – przez wiele lat znajdował się pod jarzmem perskim bądź carskim Rosji. Powstały Parlament i Rząd Tymczasowy (Provisional, Temporary Government). Na czele rządu stał premier, pierwszym był M.A. Rasulzade.
W Deklaracji Niepodległości Azerbejdżanu znalazły się przepisy wyprzedzające epokę. W czasach, gdy Powszechna Deklaracja Praw Człowieka nikomu się nie śniła, w Europie wyznania inne niż chrześcijańskie miały pod górkę, a w USA segregacja rasowa przeżywała swój okres prosperity, akt założycielski tego kaukaskiego państwa zakładał równość bez względu na płeć, rasę, religię, majątek czy status społeczny. Azerbejdżanie bardzo skrupulatnie tego przestrzegali , np. polska mniejszość narodowa wyznająca katolicyzm cieszyła się ogromnym szacunkiem wśród miejscowej ludności. W centrum Baku stał piękny polski kościół, zburzony przez bolszewików w latach 30., obecnie na jego miejscu stoi skromna świątynia katolicka. Podobnie rzecz się miała z innymi mniejszościami narodowymi i etnicznymi – Kaukaz aż kipi od tej różnorodności, jednak nie wszędzie mniejszości mogą się cieszyć taką swobodą. Widok synagogi czy cerkwi nie był i nie jest dziwny dla przeciętnego Azerbejdżanina – stanowi element mozaiki kulturowej i wyznaniowej. Poniżej: polski kościół katolicki kiedyś i dziś
Kolejnym ważnym punktem było nadanie obywatelstwa i związanych z tym praw dla ludności zamieszkującej terytorium Azerbejdżanu. Było to kolejne potwierdzenie równości - tym razem w prawach politycznych i obywatelskich.
Dzisiaj w Azerbejdżanie jest obchodzone Święto Niepodległości. I o ile kraj współczesny jest sukcesorem ADR, o tyle ten dzień nawiązuje do proklamowania niezależności od ZSRR w 1991 roku. Dziś jest 29. rocznica ogłoszenia niepodległości przez Republikę Azerbejdżanu.
Comments