Deklaracja Niepodległości Demokratycznej Republiki Azerbejdżanu cz. 2

Prawo nie jest łatwe w zrozumieniu, a ponieważ ten konkretny temat pokrywa się z zakresem mojej pracy magisterskiej, przedstawiam interpretację poszczególnych przepisów.

Źródło: https://www.behance.net/gallery/80883179/28-May-Respublika-Guenue

I. Przepis ten konstytuuje Azerbejdżan jako suwerenny podmiot stosunków międzynarodowych. Od momentu wejścia w życie staje się podstawą dla nawiązywania stosunków dyplomatycznych na równorzędnym poziomie z innymi podmiotami prawa międzynarodowego (czyli państwami), akcesji do organizacji międzynarodowych oraz poszanowania przez inne państwa granic Azerbejdżanu. W sposób bardzo ogólnikowy ujęto obszar - "Zakaukazie wschodnie i południowe", zostawiając tym samym możliwość zmiany granic. Jest wysoce prawdopodobne, iż taki zapis był podyktowany bieżącą sytuacją geopolityczną.

Ponadto, osoby zamieszkujące Azerbejdżan otrzymują obywatelstwo, o czym szerzej mówią artykuły IV i V. Sam zapis o suwerenności oznacza w praktyce możność decydowania o sobie samym bez udziału osób trzecich.

II. Artykuł ten ustanawia ustrój polityczny w nowopowstałym państwie i jest precedensem w świecie zarówno islamu, jak i Orientu, gdyż to Azerbejdżan staje się pierwszą republiką demokratyczną w wyżej wymienionych kręgach kulturowych. Doniosłość tego artykułu nie jest widoczna z punktu widzenia współczesności, lecz w tamtych czasach i warunkach był to zapis przełomowy, otwierający nową kartę w historii regionu.

Praktycznie oznaczało to wybór władzy przez obywateli w głosowaniu powszechnym, niemożność skupienia trzech władz - ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, w rękach jednej osoby oraz spełnienie warunku koniecznego - nadania praw wyborczych szerokiej grupie ludzi.

Ustrój republikański był kompletnym novum dla Azerbejdżan, którzy nie posiadali tradycji demokratycznych. Mimo braku doświadczenia i konieczności budowania od podstaw struktur państwowych, państwo azerbejdżańskie było w stanie sprawnie funkcjonować przez cały czas swojego istnienia.

III. Niniejszy artykuł jest stosunkowo nieostry i całościowo można go postrzegać jako klauzulę generalną. Dotyczy on polityki zewnętrznej i zapowiada pokojowe nastawienie władz państwowych celem ustanowienia co najmniej poprawnych relacji z innymi państwami, kierując się przede wszystkim w stronę Turcji i Wielkiej Brytanii - w tamtych czasach najbliższych sojuszników Azerbejdżanu. Zwraca tu uwagę fakt, iż mimo napiętych relacji z Armenią (i będąc niecałe dwa miesiące po pogromie Azerbejdżan w Baku), władze w Baku widziały realną możliwość zażegnania sporów i wejścia w nowy etap stosunków międzypaństwowych.

Przepis ten ma również znaczenie strategiczne - był ustanowiony celem podkreślenia suwerenności Azerbejdżanu i przekształcenia go w pełnoprawny podmiot stosunków międzynarodowych, co jest konieczne dla uznania nowego państwa przez środowisko międzynarodowe.

IV. Artykuł ten należy podzielić na dwie części. Pierwsza traktuje o granicach państwowych, której gwarantem jest szeroko rozumiane państwo. W interpretacji zawężającej oznacza to gwarancje od strony władz, przy pomocy sił zbrojnych, w interpretacji rozszerzającej - wszystkich obywateli ADR.

Druga część konkretyzuje pojęcie "obywatela". Szczególne znaczenie ma ostatnie słowo, gdyż oznacza ono nadanie praw obywatelskich kobietom, co również jest pierwszym takim przypadkiem w świecie Orientu i wyprzedzającym większość państw Europy, w tym Polskę. Już w maju 1918 roku azerbejdżańskie kobiety otrzymały możliwość decydowania o politycznym losie swojego państwa. Takie samo prawo otrzymali wyznawcy wszelkich religii i przedstawiciele różnych narodowości zamieszkujących Azerbejdżan, bez względu na klasę społeczną, z której się wywodzili, czy majątek przez nich posiadany.

Oznaczało to zrównanie w prawach obywatelskich i politycznych mężczyzn i kobiet, chłopów i arystokratów, Azerbejdżan i nie-Azerbejdżan zamieszkujących ADR. Zdanie drugie przepisu czwartego świadczy dobitnie o szeroko rozumianej tolerancji twórców tego aktu prawnego.

V. Przyczyn takiego zapisu należy doszukiwać się w historii Azerbejdżanu - był to kraj zawsze zamieszkany przez wiele ludów i narodów. Niniejszy artykuł jest kolejnym przykładem tolerancji, w tym wypadku konkretnie etnicznej. Pozwala on na swobodę działalności kulturalnej i językowej przedstawicielom wszystkich grup etnicznych zamieszkujących kraj, jednocześnie chroniąc ich dziedzictwo od zapomnienia.

Wieloetniczność Azerbejdżanu stała się w myśl rządzących nie problemem, a cechą pozytywną. Gwarantując prawnie swobodę rozwoju przedstawicielom ludności nieazerbejdżańskiej, władze w Baku zyskały sobie politycznego sojusznika i poparcie wśród szerokich grup ludności kraju, zwłaszcza tych uciskanych za czasów Imperium Rosyjskiego. Wiele grup etnicznych zyskało poczucie bezpieczeństwa - oddaliły się widma przesiedleń czy reedukacji.

VI. Ostatni artykuł ma charakter przepisu przejściowego, zapewniającego jednocześnie ciągłość władzy. Ustanawia on władzę zwierzchnią - Rząd Tymczasowy oraz organy kontrolne - Radę Narodową oraz Zgromadzenie Narodowe. Wszystkie trzy organy są kolegialne, co uniemożliwia wprowadzenie władzy absolutnej i jednocześnie gwarantuje ustrój demokratyczny. Podkreślono obywatelskie nadanie władzy dla dwóch ostatnich organów, które zostały wybrane w ogólnopaństwowych wyborach.