Deklaracja Niepodległości Demokratycznej Republiki Azerbejdżanu cz.1

W związku z nadchodzącą kolejną rocznicą uchwalenia powyższego aktu prawnego, postanowiłam naszkicować tło historyczne, przytoczyć tekst i pokusić się o interpretację (będzie w części II) swoistej pierwszej konstytucji Azerbejdżanu.

Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Declaration_of_independence_of_Azerbaijan_in_French.jpg

Tło historyczne

Pod koniec I wojny światowej i po upadku władzy carskiej w Rosji, na Kaukazie odrodziły się tendencje narodowowyzwoleńcze. Narody kaukaskie widziały w upadku imperium szansę, by stworzyć swoje państwa. Zebrał się Sejm Zakaukaski złożony z przedstawicieli Gruzinów, Azerbejdżan i Ormian, którego celem było ustosunkowanie się do bieżących wydarzeń. Oprócz niepewnej sytuacji w Rosji, parlamentarzyści musieli się zmierzyć z wyzwaniem nadchodzącym od północy - wojskami tureckimi, osiągającymi sukcesy na froncie.

Rozbieżność interesów nie sprzyjała porozumieniu. Część deputowanych widziała nadzieję w bolszewikach, część chciała dopuścić Turków jako równorzędnego partnera w negocjacjach. Nie godzono się na zajęcie przez Turcji Batumi - portu morskiego, ważnego punktu na trasie przesyłu ropy naftowej z Abszeronu. Ponadto, delegacja azerbejdżańska żądała reakcji na pogromy dokonywane przez Ormian.

Dyplomacja azerbejdżańska w pracy, źródło: http://www.visions.az/en/news/825/8a2ff4b3/

Po burzliwych debatach, w kwietniu 1918 roku, postanowiono utworzyć federację o ustroju republikańskim. Twór ten (Zakaukaska Federacyjna Republika Demokratyczna) nie przetrwał długo - pierwsi z niego wystąpili Gruzini, w ślad za nimi Azerbejdżanie. 28 maja w Tbilisi uchwalono Deklarację Niepodległości ADR, składającą się z długiej preambuły oraz sześciu artykułów. W międzyczasie Turcja i Rosja osiągnęły porozumienie i zaprzestały działań wojennych.

ZFRD, źródło: https://alchetron.com/Transcaucasia

Treść Deklaracji Niepodległości

Oryginał został zapisany pismem arabskim i wygląda tak:

Źródło: https://az.m.wikipedia.org/wiki/Az%C9%99rbaycan%C4%B1n_%C4%B0stiqlal_B%C9%99yannam%C9%99si

Rada Narodowa Azerbejdżanu, składająca się z:

Przewodniczącego Hasana-beja Aghijewa, Sekretarza Mustafy Mammadowa, Fatali-chana Chojskiego, Chalila-beja Chas-Mammadowa, Nasib-beja Usubbejowa, Mir Hidajata Seidowa, Narimana-beja Narimanbejowa, Hejbat-gulu Mammadbejowa, Mehti-beja Hadżyńskiego, Ali Asker-beja Mahmudbejowa, Aslan-beja Gardaszewa, Sułtana Maijda Ganizade, Akber-Aga Szejk-Ul-Islamowa, Mehdi-beja Hadżibababejowa, Mammada Jusifa Dżafarowa, Chudadad-beja Melik-Aslanowa, Rahim-beja Wekilowa, Hamid-beja Szachtachtinskiego, Fridun-beja Kaczarlińskiego, Dżano-beja Hadżyńskiego, Szafi-beja Rustambejowa, Chosrow-Paszabeja Sułtanowa, Dżafara Achundowa, Mahammada Maherramowa, Dżawada Melik-Jeganowa i Hadżi Mołły Achundzadego,

przyjmuje następującą Deklarację Niepodległości Azerbejdżanu w dniu 28 maja 1918 roku w mieście Tyflis.

Reżim polityczny ustanowiony w Rosji podczas Wielkiej Rosyjskiej Rewolucji wywołał upadek wielu różnych części struktur państwowych i opuszczenie obszaru Zakaukazia przez wojska rosyjskie.

Pozostawieni sami sobie, ludzie Zakaukazia podejmują decyzję nad swoim losem i ustanawiają Zakaukaską Demokratyczną Republikę Federacyjną. Jednakże, wskutek rozwoju politycznego, Gruzini wyrażają wolę oddzielenia się od Zakaukaskiej Demokratycznej Republiki Federacyjnej i utworzenia niepodległej Demokratycznej Republiki Gruzji.

W wyniku zaprzestania wrogich działań pomiędzy Rosją a Imperium Otomańskim, obecna sytuacja polityczna w Azerbejdżanie, a w szczególności niemożliwa do tolerowania polityczna anarchia w kraju, wywołują potrzebę utworzenia oddzielnego państwa azerbejdżańskiego celem uwolnienia swoich ludzi od ograniczeń wywołanych obecną trudną sytuacją zarówno wewnętrzną, jak i zewnętrzną. Te Państwo powinno zawierać w sobie Zakaukazie wschodnie i południowe.

W konsekwencji, Rada Narodowa Azerbejdżanu, wybrana w ogólnokrajowych wyborach, deklaruje narodowi, iż:

I. Odtąd ludzie zamieszkujący Azerbejdżan są suwerenni i Azerbejdżan, składający się z Zakaukazia wschodniego oraz południowego, jest państwem niepodległym, posiadającym wszystkie prawa z tym faktem związane.

II. Formą organizacji politycznej niepodległego Azerbejdżanu jest republika demokratyczna.

III. Demokratyczna Republika Azerbejdżanu ma na celu ustanowienie relacji dobrosąsiedzkich ze wszystkimi państwami, w szczególności z zaprzyjaźnionymi narodami i krajami.

IV. Demokratyczna Republika Azerbejdżanu jest gwarantem swojego terytorium, praw obywatelskich i politycznych dla wszystkich obywateli, niezależnie od ich przynależności narodowościowej, religijnej, statusu społecznego oraz płci.

V. Demokratyczna Republika Azerbejdżanu zapewnia najszersze możliwości dla wszystkich grup etnicznych żyjących na jej terytorium, celem ich swobodnego rozwoju.

VI. Do czasu pierwszej sesji Zgromadzenia Założycielskiego władzę w Azerbejdżanie powierzono Rządowi Tymczasowemu, który podlega zarówno Radzie Narodowej, jak i Narodowemu Zgromadzeniu, wybranych w wyborach ogólnokrajowych.

Źródła:

Yagub Mahmudlu, Azerbaijan: short history of statehood, Azerbeijani Embassy in Pakistan/ Leaf Publications, 2005

R. A. Wekilow, История возникновения Азербайджанской республики, wyd. Elm, Baku 1998

https://files.preslib.az/projects/remz/pdf_en/atr_kons.pdf